BULETIN DIGITALA 95. 2024ko URRIA

Editoriala

“Frankismoaren eta terrorismoaren ondoriotasunak"

Herrialde honetan oraindik konpondu gabeko auzia da indarkeria politikoaren biktimen eta horren memoriaren aintzatespena, tentsioak sortzen ditu gizarteko hainbat sektoreren artean. Bai gerra zibileko eta frankismoaren biktimez hitz egiten dugunean, bai terrorismoek eragindakoez ari garenean, konpondu gabe geratzen dira herritarrek edo erakunde publikoek bateko zein besteko biktimekiko duten jarrerari eragiten dioten funtsezko alderdi batzuk. Ez dute tratamendu bera jasotzen kasu guztietan, hainbat arrazoi tarteko; beraz, diskriminazio sentsazio bat eragiten du batzuengan, normala denez, eta konponbidea jarri beharra dago diskriminazio horri.

Tratu ezberdin horri, izan erakundeen aldetikoa, izan gizartetik sortzen den ezberdintasuna, beste bat gehitu dakioke orain, batzuenganako zein besteenganako tratuek jasotzen duten balorazioaren arabera. 2022ko Memoria Demokratikoaren Legea beste urrats bat da gerrako eta diktadurako biktima guztiak aitortzearen ondorio guztietarako. Alabaina, horrek atea zabal diezaioke biktimen artean bereizketa bat egiteari, nahi gabe bada ere, gorputz sozial eta, are, ideologiko jakin bati esleituz azken horiek, eta beste ezberdin bati lotuz, berriz, terrorismoaren biktimak.

Akats larria litzateke hori, biktima horiek guztiak lotzen dituena askoz zera handiagoa delako bereizten dituena baino. Hala, jasotzen duten tratuan bereizketarik ez egitea litzateke lehen urratsa. Hortik aurrera, errazagoa izango litzateke konturatzea guztiak nola diren logika bat eta beraren ondorio: proiektu edo abantaila politiko autoritarioak ezartzeko erailtzen zen, eta horien biktima guztiek balio berberak ordezkatzen dituzte: irizpide askatasuna, pluraltasuna, eta demokrazia eta Zuzenbide Estatua. Horren haritik, oso bestelakoak izanagatik ere, frankismoa eta terrorismoak bat zetozen beren helburuetan eta beren indarkerian, horien guztien biktimak indarkeriazale haiek nahi zituztenen kontrakoa ordezkatzen zuten hein berean, inolako bereizketarik gabe, eta guk bezalako herritar askeek bultzatzen dituzten balioak zituztenean.

Bada, gai horiexek landuko ditu urriaren 24an eta 25ean Fundazioak eta Valentin de Foronda Institutuak antolatuta “Frankismoaren eta terrorismoaren ondoriotasunak. Horien memorien eta biktimen aintzatespena” izenburupean egingo den XXII. Fernando Buesa Mintegiak. Horretarako, Vitoria-Gasteizko Unibertsitate Publikoaren (UPV/EHU) campusera etorriko dira gaian onespena jasotako hainbat aditu. Historialariak, gizarte zientzietako ordezkariak eta, are, askotariko indarkeria politiketako biktimak arituko dira gai horiek jorratzen, gogoeta eginez biktima guztiek eta horien memoriek aintzatespen berbera jasotzeko helburuarekin, horretarako erakunde, gizarte eta, are, politika arloetan dauden oztopoak astinduz, oraindik bereizi egiten baitituzte inolako arrazoirik gabe.

Hurrengo jarduera...

Micaela Portilla Ikergunea

(Ekitaldi Aretoa)

UPV/EHUko Arabako Kampusa

Justo Velez de Elorriaga kalea, 1

01006 - Vitoria-Gasteiz

Memoria Demokratikoari buruzko 20/2022 Lege oraindik nahiko berriak berretsi egin ditu 1936ko estatu-kolpearen, horrek ekarri zuen gerra zibilaren eta gero etorri zen erregimen frankistaren biktimek egiarako, justiziarako eta konponketarako dituzten eskubideak aitortzeko aurreko 2007ko legean dagoeneko jasotzen ziren ahalegina eta konpromisoa. Arau berri horretan ezartzen da biktima horiek gogoratzeko beharra, eraikitzen goazen herrialde-proiekturako herritarrentzat euskarri eta lotura izan daitekeen memoria demokratiko baten adierazpen gisa.

Ildo horretan, Memoria Demokratikoaren legeek ez dute elkarren artean alderik garai hartako –hori ere azken mendi erdiko terrorismoen artean sartzen da– biktimen eta memoriaren gaineko asmoari, filosofiari eta aintzatespenari buruz.

Aintzatespenak aintzatespen, zenbaitetan konfrontazioa bilatu nahi izan da bi biktima mota horien artean, hots, diktadurako biktimen eta terrorismoaren biktimen artean, batzuk zein besteak gauza ezberdinak balira bezala, are aurkako eremu politikoetakoak edo ideologikoetakoak bailiran. Era berean, bereizi egin nahi izan da horien biktimagileen izaera, haien indarkerien atzean ezkutatzen ziren asmo politikoak, ideia kriminal horien salaketarekin edo eragindako gaizkiaren eta minaren oroitzapenen gaineko memoria komun bat oinarritzeko beharrekin egin nahi izan den bezala.

Finean, biktima guztientzako eta gure historiako iragan zikin horientzako egiaren, justiziaren eta konponketaren beharrari buruz, aitzakiarik gabe bat etorriz gero, konpondu beharko zenak, legeek, oro har, egin izan duten bezala, ez dute irizpide bera jasotzen iritzi publikoaren sektore batzuen aldetik, are alderdi politiko eta sozial batzuetan.

Valentin de Foronda Gizarte Historiarako Institutuarekin lankidetzan aurten ere antolatzen dugun Fernando Buesa Blanco Fundazioaren XXII. Mintegiak errealitate horri heldu nahi dio, egitate horren arrazoiak aztertu eta gizarte mailan konponbideak bilatzearren, gizarte zein lege mailan, bizitza errealean eta egunerokoan zein formalago eta normatiboagoan, ez dadin egon desadostasunik, ezta ere desakordiorik. Kontua, zinez, honako galdera hori erantzutean datza: zergatik ez ditugu era berean eta ondorio guztietarako berdin-berdin hartzen frankismoaren eta terrorismoaren biktimak? Ala badago alderik horiek aintzat hartzerakoan edo horiei ematen zaien tratuan, eta ez zaie behar bezainbeste arreta jarri? Alderen bat ezarri behar litzateke memoriari buruzko politika publikoetan? Ez al dira denak biktima berdinak, hasiera batean uste dugun bezala, gauzatzeko erari dagokionez proiektu kriminalen eta beren azken helburu politikoari dagokionez proiektu totalitarioen ondorio direnez.

EGITARAUA(pdf)