“Bere burua biktimengan onartzen duen gizartea aktibatzen”
Terrorismoa amaitu bada ere, mina eta ondorioak ez dira amaitu. Zorionez, pistolak isilarazi dituzte, baina biktimek han jarraitzen dute, betiko eskariarekin: egia, justizia eta erreparazioa. Asmo politikoetako indarkeriaren kapitulua ez da bukatu, nahiz eta gizarteak nahiago izan orrialdea pasatzea edo kezkatuago egon beste arazo mota batzuekin.
Bere garaian, biktimek erakutsi zuten gaitasun handia zutela gizarte-subjektu gisa osatzeko. Horri esker, lortu zuten administrazioen aurrean euren eskubideen alde egiten eta herritarren aurrean ikusgarriago izaten; ondoren, herriaren elkartasuna jaso zuten. Egun, gizarteak jarraitu behar du aktibo izaten behintzat ondoko bi beharrei erantzuteko: terrorismoa zalantzan jarri zuten balore demokratikoak sendotzea eta sortutako biktimak gogoratzea eta ikusteko moduan izatea. Gizarteak ezin du ahaztu terrorismoaren biktimak zerbaiten ordekoak izan zirela. Ezin du ahaztu ETAk haien aurka egin zuela nahi zuelako menperatu gizartearen erresistentzia ETAk ezarri nahi zuen proiektuarekiko. Horregatik, indarkeria jasan izanaren baldintza onartzearekin batera, gizarteak ondoko beharra ere badu: argi uztea gertatutakoa ez dela berriz gertatuko. Demokraziak asmo totalitarioaren aurrean lortutako garaipena ordezkatzen dute onartutako biktimek.
Interesak eta bideak, beraz, baterakoak dira. Ez daude, alde batetik, biktimen arazoak eta, beste alde batetik, gizartearenak; errealitate bakarra dugu, interes bakarra. Orain dela zenbait urte, bakearen aldeko elkarteek eta gizarte-mugimenduek terrorismoaren aurkako gizarte-erantzuna aktibatu zuten moduan, egun, aipatutako entitateak desagertuta, biktimek eurek eta beren elkarteek herritarren jarrera aktiboa behar dute.
Egoera honetan, biktimen memoria eta gertatutakoaren inguruko egiazko kontaketa egitea dira lehen mailako tresnak indarkeriari legitimitatea kentzeko; izan ere, terrorismoak kaltetutako guztiengan eta herritar guztiengan du eragina. Guztion ahaleginarekin eta esku hartzearekin gainditu beharreko drama kolektiboaren eta bidegabekeriaren testigantzak dira berriz ere biktimak.
Fernando Buesa eta Jorge Diez oroitzeko 2017an egingo diren ekitaldiak ondoko beharrean oinarrituko dira: gizarteak aktibo izaten eta erne jarraitu behar duela indarkeria terroristarekin amaitzeko egungo prozesuarekiko. Esperientzia garratz hark amaitu behar du behin betiko, gizarte duin baten eta herritar arduratsuen oinarrian dauden balore demokratikoak kaltetu gabe. Lan horretan, ezinbestekoa da, oraindik ere, biktima bakoitza eta haien antolakunde bakoitza suspertzea. Orain dela hainbat hamarkadatik izan den moduan.