INDARKERIA TERRORISTAREN AURREAN HEZITZAILEAK ERAKUTSI BEHARREKO TOLERANTZIA ETA NEUTRALTASUNA*

Euskal hezkuntzan gabezi larriak izan ditugu indarkeria terroristari aurre egiteko orduan.  Batez ere, indarkeria terrorista ez zela ikasgeletan agertu behar erabaki genuelako.  Bi arrazoirengatik:  ikasgeletan indarkeriaren inguruan gizartean genuen banaketa dramatikoa sar ez zedin eta oreka apur ez zedin; eta uste genuelako hezitzaileok ezin genuela iritzia eman gizarte mailan akordiorik ez zuen gai baten inguruan.  Arrazoi bi horiek, moralaren aldetik ez dira zuzenak eta, heziketari dagokionez, ez dira egokiak, hezitzaileak neutraltasunez eta tolerantziaz jokatu behar baitu.

Toleratzeak ondokoa dakar berekin:  esku ez hartzea enbarazu egiten gaituzten gauzetan; esku hartzeko botererik daukagunean edo ahal badugu ere ezin denean esku hartu; eta esku ez hartzeko arrazoirik topatzen ditugunean.  Arrazoirik ez badago, enbarazu egiten gaituena intolerantziaz epaituko dugu eta esku hartu beharko genukeela uste izango dugu.  Tolerantziaren etikak markatzen du zein diren arrazoi onak eta, horrela, ondo zehaztuko du zer den toleraezina.

Arrazoi on horiek giza eskubideetatik datoz:  iritzi eta jokaera guztiak onartu behar ditugu, pertsonen askatasunaren adierazpen baldin badira; baina iritzi eta jokaera horiek gainontzeko pertsonen giza eskubideak errespetatu beharko dituzte.  Egia esanda, ikuspuntu horretatik, tolerantziak izena aldatu, eta errespetu izena hartuko du.  Euskal Autonomia Erkidegoko terrorismoari aplikatuta:  identitate nazionalei buruzko iritzi politiko desberdinak eta horiek modu demokratikoetan aldeztea, beharrezko errespetuaren barruan daude; baina iritzi horiek indarkeriaren bidez edo aurkakoen giza eskubideak urratuz defendatzea (terrorismoaren aldaera guztiak), toleraezina da, eta modu horretan egin behar zaio aurre (giza eskubideak bortxatu gabe).

Hezkuntza orok, gizalegezko hezkuntza morala jaso behar du, zeharlerrotasunez eta berariaz.  Ez modu abstraktuan; kontuan izan behar dugu zein gizarte-errealitatetan gauden eta, nola ez, ikasleen adinerako modu egokia erabili behar dugu.  Euskal eskolak indarkeria terrorista gain hartu behar zuen, biktimak erdigune izanik; baina nagusiki, ez ikusiarena egin zuen.  Defizit, zor bat du, eta batez ere biktimengan pentsatuz aurre egin beharko dio zor horri. Batzuetan ez zen egin beldurragatik eta erakundeen laguntza ez edukitzeagatik.  Baina, askotan, tolerantzia eta neutraltasuna ez zirelako behar bezala ikusi.

Printzipioz, hezitzaileak hainbat kontzeptu izan behar ditu bidezko aniztasunaren barruan diren ikasleen bizitza pertsonal eta sozialaren aurrean: horri esker, alderdietatik at landu ahal izango du indarkeria terrorista, eta hori funtsezkoa da.  Baina berez moralaren aurkakoa da indarkeriaren aurrean neutraltasuna badu —eta, noski, “ulertzen” badu—. Eta horixe da hasieran aipatu ditugun bi arrazoiren muina:  ezartzen zaien terrorismoa salatzeko balio-judiziotik alde egitea ekarriko lukete:  horrela bada, indarkeria kritikoki agertarazten dute —biktimetatik abiatuta— euren heziketa ekimenetan; gainera, ez diete moral-judizioei alde egingo ikastetxeetan terrorismoa goraipatzeko eta biktimak gutxiesteko ekintzarik edo iritzirik agertzen denean. Ondoren, jakina, gaia pedagogia aldetik nola landu aztertu beharko da, ikaslea blokeatuta geldi ez dadin eta aurrera egin dezan terrorismoa deslegitimatzeko bidean. Betiere jakinda hezkuntzatik askatasunaren inguruan egiten den defentsa ez dela ezarpen bat, ezarpenik gerta ez dadin beharrezkoa den baldintza baizik.  

Bibliografia


*Xabier Etxeberria Mauleón Filosofiako doktorea eta Etikako katedraduna da Deustuko Unibertsitatean.  2010. urteko amaieratik, Etika Aplikatuko Zentroaren zuzendaria da, eta Latinoamerikako zenbait unibertsitateko irakasle bisitaria da.  Ondoko alorrak dira egiten duen azterketaren xedea: etika politikoa (batez ere talde-identitateren, bakearen eta indarkeriaren inguruan), etika profesionala eta ezgaitasunarekin lotutako etikak, baita giza eskubideen ikuspuntu etikoa ere.  Etikako Komite batzuetan parte hartzen du.

INDARKERI TERRORISTAREN AURREAN HEZITZAILEAK ERAKUTSI BEHARREKO TOLERANTZIA ETA NEUTRALTASUNA

Sobre la tortura: perspectiva ética y propuesta pedagógica. Etxeberria, Xabier. Bilbao, Bakeaz (cuadernos Escuela de Paz), 2006.

Markan uzten diguten istorioak: terrorismoaren biktimak bake hezkuntzan. Bigarren hezkuntzan erabiltzeko gida didaktikoa. Harillo, Susana; Jesús Prieto y Josu Ugarte. Bilbao, Bakeaz, 2010.

*Carpeta didáctica. Educamos en tolerancia. Coordinadora Gesto por la Paz de Euskal Herria, Bilbao, 1997.